SPSS Process Makro Ödev

SPSS procces makro ödev hakkında detaylı bilgileri bu yazımızda bulabilirsiniz. Sosyal bilimler, psikoloji, eğitim, işletme gibi birçok disiplinde, değişkenler arasındaki ilişkileri anlamak oldukça önemlidir. Bu noktada SPSS Process Makro, araştırmacılara bağımsız değişkenler ile bağımlı değişkenler arasındaki ilişkileri analiz ederken aracılık (mediasyon) ve düzenleyicilik (moderasyon) gibi karmaşık modelleri test etme imkânı sunar. Bu makro, özellikle Andrew F. Hayes tarafından geliştirilmiş ve SPSS ortamında kolay uygulanabilir bir hale getirilmiştir.

Bu ödev çalışmasında, Process Makro’nun kuramsal temelleri, kurulumu, modeli seçimi, analiz süreci ve sonuçların yorumlanması detaylı olarak ele alınacaktır.

---

1. PROCESS MAKRO NEDİR?

Process Makro, SPSS için geliştirilen bir eklentidir ve araştırmacılara regresyon temelli modellerle ilişkisel analizler yapma olanağı sağlar. Bu araç sayesinde aracılık (mediation), düzenleyicilik (moderation) ve bu iki analiz türünün birlikte kullanıldığı karma modeller kolaylıkla test edilebilir.

Process Makro’nun en önemli avantajları:

• SPSS’e kolayca entegre edilmesi,

• Bootstrap yöntemiyle güvenilirlik sağlaması,

• 90’dan fazla hazır modelin (Model 1-91) içinde yer alması,

• Karmaşık yapısal denklem modellerine alternatif olmasıdır.

---

2. TEMEL KAVRAMLAR

2.1 Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler

• Bağımsız değişken (X): Etkide bulunması beklenen değişkendir.

• Bağımlı değişken (Y): Etkilenen değişkendir.

2.2 Aracı Değişken (Mediator)

Aracı değişken, X ve Y arasındaki ilişkiye aracılık eden üçüncü bir değişkendir. Yani, X’in Y üzerindeki etkisinin M üzerinden dolaylı bir şekilde gerçekleştiği varsayılır.

2.3 Düzenleyici Değişken (Moderator)

Düzenleyici değişken, X ile Y arasındaki ilişkinin şiddetini veya yönünü etkileyen değişkendir. Örneğin, bu ilişkinin sadece bazı durumlarda güçlü olması gibi.

---

3. PROCESS MAKRO KURULUMU

3.1 İndirme

Process Makro, processmacro.org adresinden indirilebilir.

3.2 Kurulum Adımları

1. SPSS açıkken “Extensions > Utilities > Install Custom Dialog” adımlarını takip edin.

2. İndirilen .spd dosyasını seçin ve kurulumu tamamlayın.

3. Artık “Analyze > Regression > Process…” menüsünde görünmelidir.

---

4. PROCESS MODELLERİ

Hayes tarafından tanımlanan modeller, farklı analiz türlerine olanak tanır. Öne çıkan modeller:

Model No	Açıklama
Model 1	Basit Moderasyon
Model 4	Basit Mediasyon
Model 7	Moderasyonlu Mediasyon
Model 8	Hem doğrudan hem dolaylı etkide moderasyon
Model 14	Mediatörün etkisinde moderasyon

---

5. ÖRNEK UYGULAMA: MODEL 4 (ARACILIK ANALİZİ)

5.1 Araştırma Sorusu

İş tatmini (X), örgütsel bağlılık (Y) üzerinde etkilidir. Bu ilişkide lider desteği (M) aracı rol oynar mı?

5.2 Veri Seti

SPSS’e girilen örnek veri setinde:

• İş Tatmini (X)

• Lider Desteği (M)

• Örgütsel Bağlılık (Y) değişkenleri yer alır.

5.3 Analiz Adımları

1. SPSS’te Analyze > Regression > Process menüsüne gidin.

2. Model Number = 4 seçin.

3. X = İş Tatmini, Y = Örgütsel Bağlılık, M = Lider Desteği olarak girin.

4. Bootstrap örnekleme = 5000 olarak ayarlayın.

5. Confidence Interval = 95% olarak belirleyin.

5.4 Sonuçların Yorumlanması

• Direct Effect (X ➝ Y): İş Tatmini’nin doğrudan etkisi istatistiksel olarak anlamlı.

• Indirect Effect (X ➝ M ➝ Y): Bootstrap güven aralığı sıfırı içermiyorsa dolaylı etki anlamlıdır.

• Total Effect: Hem doğrudan hem dolaylı etkilerin toplamı.

---

6. MODEL 1: MODERASYON ANALİZİ

6.1 Araştırma Sorusu

İş tatmini ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki, cinsiyete (Z) göre değişir mi?

6.2 Analiz Adımları

1. Process modelini 1 olarak seçin.

2. X = İş Tatmini, Y = Örgütsel Bağlılık, W (moderatör) = Cinsiyet.

3. Interaksiyon terimi ve conditional effects kutuları işaretlenmeli.

6.3 Sonuçların Yorumlanması

• Interaction Term (X*Z): Anlamlıysa, moderasyon etkisi vardır.

• Simple Slopes Analizi: Cinsiyetin farklı düzeyleri için ilişki grafikleri incelenir.

---

7. BOOTSTRAP YÖNTEMİ

Process analizlerinde özellikle dolaylı etkiler için bootstrap yöntemi kullanılır. Bu yöntem sayesinde verinin farklı örneklemleriyle analiz tekrar edilir ve güvenilir sonuçlar elde edilir.

Avantajları:

• Parametrik varsayımlara bağımlı değildir.

• Özellikle dolaylı etkilerde daha güçlü bir test sağlar.

---

8. ÇIKTI YORUMLAMA VE RAPORLAMA

SPSS tarafından üretilen çıktı şu bölümleri içerir:

• Model Summary: R² ve F değerleri

• Path Coefficients (β): Değişkenler arası regresyon katsayıları

• Indirect Effects: Bootstrap sonuçları

• Interaction Plots (varsa): Moderasyon etkisi grafiklerle açıklanabilir

APA Formatında Raporlama Örneği:

İş tatmininin örgütsel bağlılık üzerindeki dolaylı etkisi lider desteği aracılığıyla anlamlı bulunmuştur (Indirect Effect = 0.15, BootCI [0.08, 0.23]).

---

9. SINIRLILIKLAR VE ÖNERİLER

Sınırlılıklar:

• Kesitsel veriyle nedensellik kurulamaz.

• Sosyal beğenilme yanlılığı veri güvenilirliğini etkileyebilir.

• Ölçeklerin güvenilirliği ve geçerliliği sorgulanmalıdır.

Öneriler:

• Longitudinal (boylamsal) veri kullanımı etkili olabilir.

• Yapısal eşitlik modellemesi ile sonuçlar desteklenebilir.

• Farklı örneklemlerle test edilmesi genellenebilirliği artırır.

---

10. SONUÇ

SPSS Process Makro, özellikle sosyal bilimlerde ilişkisel araştırmalar yapanlar için güçlü ve pratik bir araçtır. Aracılık ve düzenleyicilik analizleri sayesinde değişkenler arasındaki karmaşık yapılar anlaşılır hale getirilebilir. Doğru modelin seçilmesi, örnekleme yöntemlerinin uygunluğu ve sonuçların dikkatli yorumlanması, yapılan analizin güvenilirliğini ve geçerliliğini artıracaktır.

Daha detaylı bilgi almak için bize SPSS Ödevi Yapanlar sayfamızdan ya da İnstagram hesabımızdan yazabilirsiniz.