Tüketici araştırmaları, pazarlama stratejilerinin temelini oluşturan en kritik araçlardan biridir. Bir markanın hedef kitlesi tarafından ne kadar bilindiği, tanındığı ve tercih edildiği; marka bilinirliği kavramı altında toplanır. Peki bir firma, “Marka bilinirliği ne düzeyde?” sorusuna bilimsel ve veri temelli bir yanıt almak istediğinde SPSS ile hangi analiz yöntemlerini kullanmalıdır? Bu bölümde, SPSS’te yaygın olarak kullanılan analiz türlerini marka bilinirliği sorusu özelinde ele alacağız ve örneklerle açıklayacağız.
1. Korelasyon Analizi ile Marka Bilinirliğini Anlama
Korelasyon analizi, iki değişken arasında bir ilişki olup olmadığını ve bu ilişkinin yönünü ve gücünü gösterir.
Nasıl Kullanılır?
Marka bilinirliği ile başka bir değişken arasında ilişki olup olmadığı incelenebilir. Örneğin:
Marka bilinirliği ile tekrar satın alma niyeti
Marka bilinirliği ile müşteri memnuniyeti
Marka bilinirliği ile sosyal medya etkileşimi
Örnek:
Bir kahve zinciri, SPSS’te marka bilinirliği skorları ile müşterilerin tekrar satın alma niyetini karşılaştırır. Korelasyon katsayısı r=0.68, p<0.01 çıkarsa, bu iki değişken arasında orta-üst düzeyde anlamlı bir ilişki vardır. Bu, markanın bilinirliğinin artmasının tekrar satın alma niyetini artırabileceğini gösterir.
2. Regresyon Analizi ile Marka Bilinirliğini Etkileyen Faktörler
Regresyon analizi, bir bağımlı değişkenin (örneğin marka bilinirliği) hangi bağımsız değişkenler (reklam yatırımı, müşteri memnuniyeti, fiyat algısı vb.) tarafından ne derece açıklandığını gösterir.
Nasıl Kullanılır?
“Marka bilinirliği ne düzeyde?” sorusu, şu şekilde genişletilebilir: “Marka bilinirliğini etkileyen faktörler nelerdir ve bu faktörlerin etkisi ne kadar güçlüdür?“
Örnek:
Bir teknoloji markası, SPSS’te bağımlı değişken olarak “marka bilinirliği”ni ve bağımsız değişkenler olarak “reklam izleme sıklığı”, “ürün kalitesi algısı” ve “fiyat uygunluğu”nu modele dahil eder. Regresyon sonucunda;
Reklam izleme sıklığı: β = 0.45, p < 0.01
Ürün kalitesi algısı: β = 0.35, p < 0.05
Fiyat uygunluğu: β = 0.12, p = 0.10 (anlamsız)
Bu sonuç, marka bilinirliğinin en çok reklam izlenme sıklığıyla açıklandığını gösterir. Firma reklam yatırımlarını artırarak bilinirliğini yükseltebilir.
3. Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) ile Aracılık Etkisi Analizi
YEM ile aracılık analizi, iki değişken arasındaki ilişkinin üçüncü bir değişken aracılığıyla nasıl oluştuğunu analiz eder.
Nasıl Kullanılır?
Örneğin, reklam yatırımı → marka bilinirliği → satın alma niyeti zinciri analiz edilebilir. Burada marka bilinirliği, reklam yatırımı ile satın alma niyeti arasında aracı değişken rolündedir.
Örnek:
Bir spor giyim markası SPSS AMOS ile YEM kurar ve şu sonuca ulaşır:
Reklam yatırımı marka bilinirliğini artırıyor (β = 0.60, p < 0.01)
Marka bilinirliği, satın alma niyetini etkiliyor (β = 0.50, p < 0.01)
Reklam → Satın alma doğrudan etkisiz (β = 0.10, p > 0.05)
Bu sonuç, reklamların satın alma niyetine etkisinin tamamen marka bilinirliği aracılığıyla olduğunu gösterir. Strateji, doğrudan reklamlardan çok, reklamların bilinirlik artırıcı etkisine odaklanmalıdır.
4. YEM ile Düzenleyici Etki Analizi
Düzenleyici etki analizi, bir ilişkinin şiddetinin başka bir değişkene göre değişip değişmediğini test eder. Yani, “şu durumda daha güçlü/etkili olur” sorusunu yanıtlar.
Nasıl Kullanılır?
Marka bilinirliği ile satın alma niyeti arasındaki ilişki, farklı yaş gruplarına göre değişiyor mu? Ya da eğitim düzeyi bu etkiyi düzenliyor mu?
Örnek:
Bir sigorta firması, “marka bilinirliği ile tercih etme eğilimi” arasındaki ilişkiyi analiz eder. SPSS YEM ile düzenleyici değişken olarak yaş gruplarını ekler.
Bu durum, marka bilinirliği yatırımlarının daha genç kitlelerde daha etkili olduğunu gösterir. Firma, pazarlama stratejisini genç tüketicilere göre özelleştirmelidir.
Özetle: “Marka Bilinirliği Ne Düzeyde?” Sorusuna SPSS ile Yanıt Bulmak
| Analiz Türü | Ne Sağlar? | Nasıl Uygulanır? |
|---|
| Korelasyon Analizi | Marka bilinirliği ile diğer değişkenler arasındaki ilişkiyi ölçer | Marka bilinirliği ile müşteri memnuniyeti, tekrar satın alma niyeti gibi değişkenlerle birlikte analiz edilir |
| Regresyon Analizi | Marka bilinirliğini etkileyen faktörleri gösterir | Reklam, kalite algısı, sosyal medya etkileşimi gibi faktörlerin etkisi analiz edilir |
| YEM – Aracılık Etkisi | Marka bilinirliğinin başka etkiler aracılığıyla oluşup oluşmadığını analiz eder | Reklam yatırımı → Marka Bilinirliği → Satın Alma Niyeti gibi yollar test edilir |
| YEM – Düzenleyici Etki | Marka bilinirliği etkisinin koşullara göre değişip değişmediğini gösterir | Yaş, cinsiyet, eğitim gibi değişkenlere göre bilinirlik etkisi farklılaşıyor mu analiz edilir |
Sonuç
SPSS, tüketici araştırmalarında yalnızca “marka bilinirliğiniz ne düzeyde?” sorusuna değil, aynı zamanda neden öyle olduğunu, hangi faktörlerin buna etki ettiğini, kimin için nasıl farklılaştığını da ortaya koyar.
Bir firma, bu analizleri kullanarak hem mevcut konumunu görebilir hem de pazarlama yatırımlarını daha doğru kitlelere yönlendirebilir. Bu sayede, veri temelli marka yönetimi mümkün hale gelir.
Tüketici Araştırmalarında Profesyonel SPSS Desteği Almak
Tüketici davranışlarını anlamak ve veriye dayalı kararlar alabilmek için yapılan SPSS analizleri, hem işletmeler hem de akademik çevreler için son derece kritik bir role sahiptir. Ancak bu analiz süreci; doğru veri toplama, istatistiksel yöntemleri iyi bilme ve SPSS yazılımına hâkim olmayı gerektirir. Bu noktada profesyonel destek almak, hatasız sonuçlara ulaşmak adına oldukça faydalı olabilir.
Özellikle üniversite öğrencileri, yüksek lisans ve doktora düzeyinde eğitim gören araştırmacılar için SPSS ödevi yaptırma hizmetleri büyük kolaylık sağlar. Hem zaman tasarrufu sunar hem de analizlerin doğru ve akademik kurallara uygun biçimde yürütülmesini mümkün kılar.
Eğer siz de tüketici araştırması kapsamında SPSS analizi yaptırmak istiyorsanız, Piyasa Araştırması İçin SPSS Analizi , SPSS ile Rakip Firma Analizleri , SPSS ile İşletmeniz Üzerine Analizler , SPSS ile Firmanızın Verimlilik Analizleri sayfalarımızı ziyaret ederek profesyonel destek alabilirsiniz. Bu platform, istatistiksel analiz alanında uzman akademik danışmanlarla çalışarak ihtiyaç duyduğunuz her konuda size yardımcı olmaktadır.
Sadece analiz değil; raporlama, tablo oluşturma, hipotez testleri ve yorumlama gibi konularda da destek sunan Kutup Akademi, özellikle zaman baskısı altında olan öğrenciler için güvenilir bir çözüm ortağıdır.
Ayrıca analizlerinizi görselleştirmek, sunum veya proje olarak düzenlemek ve bilimsel geçerliliği yüksek çıktılar elde etmek isterseniz, Kutup Akademi Instagram hesabını takip ederek daha önce yapılmış örnek çalışmaları görebilir, hizmet detaylarını inceleyebilirsiniz.
Unutulmamalıdır ki SPSS analizlerinde yapılan küçük bir hata bile sonuçların güvenilirliğini ve geçerliliğini etkileyebilir. Bu nedenle, tüketici araştırmalarında hem akademik başarıyı hem de profesyonel sunumu hedefleyen herkesin uzman desteği alması önerilir.
İster işletme projeleri, ister lisansüstü tezler veya saha araştırmaları olsun, SPSS ile tüketici verisi analizi artık vazgeçilmez bir süreçtir. Bu süreci eksiksiz ve hatasız şekilde yürütmek için doğru kaynaklardan yardım almak başarıyı doğrudan etkiler.
Müşteri Memnuniyetinde Hangi Faktörler Etkili?
Müşteri memnuniyetinde etkili olan faktörler sektörlere göre değişmekle birlikte, genel olarak aşağıdaki temel başlıklar altında toplanabilir. Bu faktörler SPSS analizlerinde de bağımsız değişken olarak kullanılarak memnuniyet üzerindeki etkileri ölçülebilir:
✅ 1. Ürün veya Hizmet Kalitesi
Ürünün beklentileri karşılaması, arızasız çalışması, sağlam olması
Hizmetin zamanında, eksiksiz, profesyonelce verilmesi
SPSS Uygulaması: Regresyon analizinde bağımlı değişken olarak müşteri memnuniyeti; ürün kalitesi bağımsız değişken olarak modele alınabilir.
✅ 2. Fiyat – Fayda Dengesi
Örnek: Aynı ürünü daha uygun fiyata başka markada bulan müşteri, memnuniyetsizliğe yönelebilir.
✅ 3. Satış Sonrası Hizmetler
Garanti kapsamı, iade-değişim süreçlerinin kolaylığı
Teknik destek, müşteri temsilcisine kolay ulaşım
SPSS Uygulaması: Korelasyon analizi ile satış sonrası hizmetlerin memnuniyetle ilişkisi ölçülebilir.
✅ 4. Müşteri Hizmetleri Deneyimi
Çağrı merkezi veya online destek hattının ulaşılabilirliği
Çalışanların ilgisi, yardımseverliği ve çözüm odaklılığı
✅ 5. Teslimat ve Lojistik Süreci
E-ticaret firmaları için bu faktör kritik memnuniyet belirleyicisidir.
✅ 6. Marka İmajı ve Güveni
Firmanın itibarı, sosyal sorumluluk projeleri
Sosyal medyada aldığı yorumlar, bilinirlik düzeyi
✅ 7. Kişiselleştirme ve Özgün Deneyim
✅ 8. Beklenti Yönetimi
Uygulamada Nasıl Test Edilir?
SPSS üzerinden:
Regresyon analizi ile hangi faktörlerin memnuniyeti ne oranda etkilediği bulunur.
Faktör analizi ile memnuniyetle ilişkili alt boyutlar gruplanabilir.
Korelasyon analizi ile hangi faktörler arasında güçlü zayıf ilişki olduğu ölçülebilir.
Hangi Ürün Segmenti Daha Fazla Tercih Ediliyor?
“Hangi ürün segmenti daha fazla tercih ediliyor?” sorusu, bir markanın pazarlama stratejisini belirlemesi açısından oldukça kritik bir sorudur. Bu soruya doğru yanıtı verebilmek için veri analizi şarttır. SPSS gibi istatistiksel analiz programları sayesinde bu soruya hem sayısal hem de anlamlı cevaplar üretilebilir.
Aşağıda bu sorunun yanıtı nasıl bulunur, hangi analizler kullanılır, örneklerle detaylı şekilde açıklanmıştır:
📌 1. Ürün Segmenti Nedir?
Ürün segmenti; ürünlerin türlerine, hedef kitlelerine, fiyat düzeyine, kullanım amacına göre sınıflandırıldığı alt gruplardır.
Örnek Segmentler:
Teknoloji ürünleri: Dizüstü bilgisayar, tablet, akıllı telefon
Gıda: Atıştırmalık, içecek, temel gıda
Moda: Kadın giyim, erkek giyim, çocuk giyim
🔍 2. SPSS ile Hangi Analizler Kullanılır?
✅ A. Frekans ve Yüzde Dağılımı Analizi
Amaç: Hangi ürün segmentinin kaç defa tercih edildiğini ve yüzde olarak dağılımını görmek.
Örnek SPSS çıktısı:
| Ürün Segmenti | Satış Sayısı | Yüzde (%) |
|---|
| Akıllı Telefon | 450 | 45% |
| Tablet | 150 | 15% |
| Dizüstü Bilgisayar | 400 | 40% |
→ Bu tabloya göre en çok tercih edilen segment “Akıllı Telefon” (%45)
✅ B. Çapraz Tablo (Crosstab) ve Ki-Kare Testi
Amaç: Segment tercihi ile müşteri grubu (cinsiyet, yaş, bölge vb.) arasında anlamlı bir ilişki var mı?
Örnek Soru: Kadınlar en çok hangi segmenti tercih ediyor?
SPSS Çıktısı:
✅ C. Regresyon veya Lojistik Regresyon Analizi
Amaç: Tercih edilme olasılığını etkileyen faktörleri belirlemek (fiyat, kalite algısı, kampanya, bilinirlik vb.)
Örnek:
Bir tüketicinin “akıllı telefon” segmentini tercih etmesinde:
Kalite algısı (β = 0.52, p<0.01)
Marka bilinirliği (β = 0.41, p<0.05)
etkili çıkmışsa, bu değişkenler satış stratejilerinde öne çıkarılmalıdır.
🎯 Özetle:
“Hangi ürün segmenti daha fazla tercih ediliyor?” sorusu şu analizlerle yanıtlanabilir:
| Analiz Türü | Ne Sağlar? |
|---|
| Frekans ve Yüzde Dağılımı | En çok tercih edilen segmenti doğrudan görmeyi sağlar |
| Çapraz Tablo & Ki-Kare | Segment tercihlerinin demografik gruplara göre değişip değişmediği analiz edilir |
| Regresyon Analizi | Hangi faktörlerin bir segmentin tercih edilmesini etkilediği belirlenir |
🧪 Uygulamalı Örnek:
Bir e-ticaret sitesinde aşağıdaki sonuçlar elde edilmiş olsun:
18-25 yaş arası tüketiciler daha çok tablet tercih ediyor
26-40 yaş arası dizüstü bilgisayar
41 yaş üstü ise akıllı telefon
Bu durumda markanın ürün kampanyalarını yaşa göre özelleştirmesi mantıklı olur. SPSS analizleri, bu tür stratejik kararları veriye dayalı hale getirir.
Kampanyaların Algısı ve Etkisi Nedir?
“Kampanyaların algısı ve etkisi nedir?” sorusu, tüketici davranışlarını analiz etmek isteyen her marka için kritik öneme sahiptir. Çünkü kampanyalar sadece satış artırma değil, marka bilinirliği, müşteri sadakati ve algı yönetimi gibi birçok alanda etki yaratır.
📌 1. Kampanya Algısı Nedir?
Kampanya algısı, tüketicilerin bir kampanyayı nasıl değerlendirdiğini, ne kadar cazip, güvenilir ve faydalı bulduğunu ifade eder.
Ölçülebilecek Alt Boyutlar:
Caziplik: İndirim veya teklifin yeterince ilgi çekici olup olmadığı
Anlaşılırlık: Kampanya kurallarının açık ve sade olup olmadığı
Güvenilirlik: Tüketicinin kampanyaya güvenip güvenmediği
Katılma isteği: Kampanyaya dahil olma niyeti
📌 2. Kampanyaların Etkisi Nedir?
Kampanyaların etkisi, doğrudan veya dolaylı olarak aşağıdaki alanlara yansır:
Satın alma kararı üzerindeki etkisi
Marka tercihinde değişim yaratması
Sadakat veya tekrar satın alma davranışı
Ağızdan ağıza pazarlama (tavsiye etme davranışı)
🔍 3. SPSS ile Kampanya Algısı ve Etkisi Nasıl Ölçülür?
✅ A. Tanımlayıcı İstatistikler (Ortalamalar)
Amaç: Tüketiciler kampanyayı genel olarak ne kadar olumlu algılıyor?
Örnek SPSS verisi (Likert ölçeği):
| Kampanya Algısı Sorusuna Verilen Ortalama Puan (1-5) |
|---|
| Kampanya cazip mi? → 4.2 |
| Kurallar açık mı? → 3.9 |
| Teklif güvenilir mi? → 4.0 |
→ Ortalama puanlar 4’e yakınsa, kampanya algısı genellikle olumlu demektir.
✅ B. Korelasyon Analizi
Amaç: Kampanya algısı ile satın alma davranışı arasında anlamlı ilişki var mı?
Örnek:
“Kampanya cazipliği” ile “satın alma niyeti” arasında r = 0.65, p < 0.01 → güçlü ve anlamlı ilişki.
✅ C. Regresyon Analizi
Amaç: Kampanya algısının satın alma davranışını ne derece açıkladığını analiz etmek.
Model:
Örnek SPSS çıktısı:
| Değişken | β Katsayısı | p Değeri |
|---|
| Caziplik | 0.55 | 0.001 |
| Güvenilirlik | 0.28 | 0.030 |
| Anlaşılırlık | 0.10 | 0.150 (anlamsız) |
→ Kampanyanın cazipliği, satın alma kararında en etkili değişken olarak öne çıkmıştır.
✅ D. YEM (Yapısal Eşitlik Modellemesi) ile Aracılık Analizi
Amaç: Kampanya → Algı → Satın alma ilişkisini zincir olarak analiz etmek
Model örneği:
🎯 Özetle: Kampanyalar Nasıl Değerlendirilmeli?
| Alan | Ne Ölçülür? | Kullanılabilecek SPSS Analizi |
|---|
| Kampanyanın cazipliği | Ortalama memnuniyet puanı | Tanımlayıcı istatistik |
| Algı ile satın alma ilişkisi | Bu ikisi arasında güçlü bir bağ var mı | Korelasyon analizi |
| Kampanya etkisi ne kadar? | Algı değiştikçe satın alma değişiyor mu | Regresyon analizi |
| Dolaylı etkiler var mı? | Görünürlük → Algı → Davranış zinciri | Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) |
🧪 Uygulamalı Örnek:
Bir kozmetik markası, “2 al 1 bedava” kampanyası düzenliyor.
SPSS ile yapılan analizde şu sonuçlara ulaşılıyor:
Kampanyayı görenlerin %70’i kampanyayı cazip bulduğunu belirtti.
Kampanyayı cazip bulanların %60’ı ürünü satın aldı.
Kampanyaya güvenmeyenlerin satın alma oranı %15’te kaldı.
Bu durumda marka şunu görür:
Kampanyanın algısı olumluysa etkisi satışa dönüşüyor. Ancak güven unsuru zayıfsa, etki azalıyor.
Sadık Müşteri Kitlesi Kimlerden Oluşuyor?
“Sadık müşteri kitlesi kimlerden oluşuyor?” sorusu, bir markanın sürdürülebilir başarısı için en önemli stratejik sorulardan biridir. Sadık müşteriler, yalnızca tekrar tekrar alışveriş yapan kişiler değil, aynı zamanda markayı öneren, kampanyalara katılan ve kriz dönemlerinde bile markayı bırakmayan kişilerdir.
🎯 1. Sadık Müşteri Nedir?
Sadık müşteri, bir markadan tekrar tekrar ürün veya hizmet alan, bu markaya güvenen ve genellikle alternatiflere yönelmeyen tüketicidir.
Sadakat göstergeleri:
Tekrar satın alma davranışı
Marka önerme (Net Tavsiye Skoru – NPS)
Kampanyalara düzenli katılım
Sadakat programlarına üyelik
Olumsuz deneyime rağmen markaya devam etme
📊 2. SPSS ile Sadık Müşteri Profili Nasıl Çıkarılır?
✅ A. Tanımlayıcı Analiz (Demografi Tespiti)
Amaç: Sadık müşterilerin yaş, cinsiyet, gelir düzeyi gibi demografik özelliklerini belirlemek.
SPSS Uygulaması:
Çapraz tablolarla “müşteri sadakati” değişkeni ile yaş grubu, cinsiyet gibi değişkenler karşılaştırılır.
Örnek:
| Yaş Grubu | Sadık Müşteri Oranı |
|---|
| 18-25 | %30 |
| 26-35 | %55 |
| 36-50 | %65 |
| 50+ | %40 |
→ En sadık müşteri kitlesi 36-50 yaş grubudur.
✅ B. Korelasyon ve Regresyon Analizi
Amaç: Sadakati etkileyen faktörleri ortaya koymak.
Bağımlı değişken: Müşteri sadakati
Bağımsız değişkenler:
SPSS Örnek Çıktısı:
| Değişken | β (Etki Katsayısı) | p Değeri |
|---|
| Ürün kalitesi | 0.52 | 0.001 |
| Müşteri hizmetleri | 0.38 | 0.005 |
| Kampanya memnuniyeti | 0.20 | 0.045 |
| Fiyat algısı | 0.10 | 0.220 (anlamsız) |
→ Sadık müşterilerin en çok etkilendiği faktör: Ürün kalitesi ve hizmet deneyimi.
✅ C. Segmentasyon Analizi (Kümeleme – Cluster Analysis)
Amaç: Sadık müşterileri davranışsal olarak benzer gruplara ayırmak
Örnek Segmentler:
Fiyat duyarsız, kalite odaklı sadık müşteri
Kampanyalara duyarlı sadık müşteri
Yerel markaya sadık geleneksel müşteri
👥 3. Sadık Müşteri Profili Örneği (Sektör Bağımsız)
| Kriter | Sadık Müşterilerin Eğilimi |
|---|
| Yaş | Genellikle 30 yaş üzeri |
| Gelir Düzeyi | Orta-üst segment |
| Eğitim | En az lise, çoğu üniversite mezunu |
| Satın Alma Davranışı | Tekrar alım, genelde aynı ürüne bağlılık |
| Kampanya İlgisi | Değer bulan ama sadece kampanya odaklı değil |
| Memnuniyet Seviyesi | Yüksek (4+ ortalama puan) |
📌 4. Sadık Müşterilere Nasıl Ulaşılır?
CRM analizleri ile en çok alışveriş yapan müşteriler tespit edilir
Sadakat anketleri ile neden bağlı kaldıkları öğrenilir
SPSS ile tahmin modelleri (predictive modeling) kurularak gelecekte kimlerin sadık olabileceği öngörülebilir
🧪 Özetle:
| Araç | Ne Sağlar? |
|---|
| Tanımlayıcı Analiz | Sadık müşterilerin demografik profili |
| Korelasyon / Regresyon | Sadakati etkileyen faktörlerin gücü ve yönü |
| Kümeleme Analizi | Sadık müşterilerin davranışsal segmentasyonu |
| Veri Tabanı Analizi | Geçmiş alışverişlere göre sadakat tahmini |
Sonuç
Tüketici araştırmaları, markaların büyümesinde ve rekabette öne geçmesinde en önemli araçlardan biridir. Ancak bu araştırmalardan anlamlı sonuçlar çıkarmak, doğru analiz ve yorumlama sürecine bağlıdır. İşte bu noktada SPSS, sunduğu güçlü analiz araçları sayesinde verileri içgörüye dönüştürme imkânı sağlar.
SPSS ile yapılan tüketici araştırmaları, şirketlerin daha etkili kararlar almasına, müşteri memnuniyetini artırmasına ve pazarlama stratejilerini optimize etmesine olanak tanır.
İş dünyasında veriyle güçlenen kararların önemi her geçen gün artarken, SPSS gibi araçları etkin kullanmak markaların geleceğini şekillendirmede büyük rol oynamaktadır.